Phát biểu của Bửu Nam (chủ biên sách) nhân buổi ra mắt cuốn sách về Ngô Kha

05.02.2013

Kính thưa Quý vị Đại biểu,

Kính thưa các anh chị em Văn nghệ sĩ và

các anh chị em trong Phong trào Đô thị

cùng các bạn thanh niên, sinh viên học sinh Huế,

Trước hết chúng tôi vô cùng cảm kích vì lời mở đầu đầy ân cần của họa sĩ Đặng Mậu Tựu, Chủ tịch Hội Văn Học Nghệ Thuật Thừa Thiên - Huế về cuốn sách Ngô Kha này.

Đây là cuốn sách mà qua đó chúng tôi, các nhà nghiên cứu, các bằng hữu, học trò và những người yêu mến nhà thơ - nhà giáo Ngô Kha muốn bày tỏ tấm lòng mình với ông, một con người đáng yêu, đáng quý, đáng trân trọng, trong sự nghiệp thơ ca và hành động dấn thân. Chúng tôi còn coi đây là nén hương để tưởng nhớ một cách có ý nghĩa nhất trong dịp lễ tưởng niệm 40 năm ngày mất này của nhà thơ. Ở đây chúng tôi muốn nói đôi lời về dụng đích của cấu trúc tập sách, cũng như quá trình thực hiện cuốn sách.

Tập sách này gồm hơn 60 bài viết của các tác giả và một di sản thơ của Ngô Kha được sắp xếp theo một cách khoa học có thể, cùng với các tư liệu, tranh ảnh.

So với hai tập sách về Ngô Kha trước đây, cuốn thứ nhất ấn hành vào năm 1991 do Hội Liên Hiệp Văn Học Nghệ Thuật Thừa Thiên - Huế xuất bản, Thái Ngọc San tuyển chọn, Hoàng Phủ Ngọc Tường viết lời ngỏ, và cuốn sách “Ngô Kha, ngụ ngôn của một thế hệ” ra mắt năm 2005 do nhóm các anh Nguyễn Duy Hiền, Nguyễn Quốc Thái, Trần Thức, Trần Thanh Văn thực hiện, thì cuốn sách này thứ nhất vừa kế thừa tất cả những giá trị của hai cuốn trước, thứ hai vừa bổ sung, làm phong phú hóa với rất nhiều bài viết (gấp 3 lần cuốn 2005), nhiều góc độ, nhiều cái nhìn khác nhau về con người, sự nghiệp và sự tồn tại lâu bền của một giá trị Ngô Kha về thơ và mẫu hình của người trí thức dấn thân, cũng như khí phách và nhân cách của một kẻ sĩ “Bần tiện bất năng di, Uy vũ bất năng khuất”.

Đặc biệt cuốn này có sự tham gia đông đảo của một đội ngũ phê bình, nghiên cứu nhiều thế hệ, ở cả ba miền và các đại học lớn ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Huế mà họa sĩ Đặng Mậu Tựu đã có nhắc, trong đó có tên tuổi nhiều người nổi bật như Đỗ Lai Thúy, Huỳnh Như Phương và một số nhà phê bình trẻ như Diêu Lan Phương, Trần Thị Mỹ Hiền (Nguyên Hậu), Hoàng Thụy Anh, Nguyễn Thanh Tâm …

Ở đây có sự đánh giá lại về thơ Ngô Kha ở cả hai giai đoạn. Chẳng hạn dịch giả - nhà nghiên cứu thơ Diễm Châu đánh giá Ngô Kha là nhà thơ siêu thực hay nhất, tiêu biểu nhất cả hai miền trước 1975, Đỗ Lai Thúy cho rằng Ngô Kha có vị trí đặc biệt trong nền thơ ca tìm tòi và cách tân của Việt Nam, Huỳnh Như Phương thì đánh giá Ngô Kha là nhà thơ dấn thân đậm chất hiện đại nhất và có phong cách nhất. Đặc biệt là sự đánh giá này được các nhà nghiên cứu như Trần Hữu Tá đồng tình. Tên tuổi Ngô Kha còn được đưa lên Poster trong Festival Thơ lần thứ 5 được tổ chức ở Hà Nội. 

Ở phần một của tập sách, còn có nỗ lực giải mã tập thơ thành tựu nhất của Ngô Kha trong giai đoạn thứ nhất là “Ngụ ngôn của người đãng trí” với cụm bài viết của PGS.TS. Phạm thị Anh Nga, TS. Diêu Lan Phương, TS. Nguyễn Thanh Tâm, nhà phê bình Hoàng Thụy Anh và nhà văn Trần Thùy Mai dưới nhiều góc độ từ các thi ảnh, ngôn ngữ, phân tích trí tưởng tượng sáng tạo lạ lùng với các ám ảnh và giá trị nhân bản cùng giá trị nghệ thuật của ông.

Các chủ điểm về thơ Ngô Kha như thơ siêu thực, chất hiện sinh, vấn đề trường ca và thơ tự do cũng đặc biệt được lưu ý (như bài của Trần Thị Mỹ Hiền), sự ám ảnh về cái chết và dấu hiệu dự cảm và tiên tri của nhà thơ trong bài đáng lưu ý của Trần Phá Nhạc.

Ở phần hai của tập sách, phần “Hành trình dấn thân”, 12 bài viết ghi lại khí phách, sự dũng cảm, sự trung thực của nhà thơ - nhà giáo Ngô Kha: dấn thân trong thơ, dấn thân trong hành động đấu tranh cho ngày mai tươi sáng của dân tộc và đất nước, cho những giấc mơ nhân bản. Nhiều bài viết như các bài của Thái Ngọc San, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Nguyễn Phú Yên, Lê Văn Lân, Hoàng Hòa, Hoàng Trọng Tấn là những bài viết cảm động. Hai bài viết của Tiêu Dao Bảo Cự và Nguyễn Duy Hiền cho thấy cái nhìn tổng thể về mối quan hệ biện chứng giữa hình tượng Ngô Kha và phong trào đô thị, phong trào báo chí trước 1975.

Nguyễn Phú Yên ghi nhận: “Chúng tôi luôn quý trọng và ngưỡng mộ anh. Anh mãi mãi rực rỡ là một nhà thơ của nhân dân, một tượng đài trong trái tim của thế hệ chúng tôi, trong trái tim của người dân Huế.” Còn Trần Thùy Mai viết: “Không ai được chứng kiến giờ phút cuối của anh, nhưng chắc chắn anh đã ra đi trong tư thế của người chiến sĩ nhiệt thành bảo vệ niềm tin của mình, dù phải trả giá bằng sinh mạng. Niềm tin ấy trong anh mãi mãi Hài đồng, không phôi pha hay già đi, bởi vì anh đã chết.”

Trong tập sách còn phần tư liệu quý hiếm của một thời kỳ mà chúng tôi cho in lại nguyên bản, số Đứng Dậy 64-65 mùa Giáng Sinh về vụ bắt bớ và cái chết Ngô Kha, gồm bảy bài viết, trong đó hai bài rất hay là của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và nhà nghiên cứu Lê Khắc Cầm. Phần tư liệu này còn cho thấy khí phách và lòng dũng cảm của giới trí thức văn nghệ sĩ phản đối sự đàn áp bắt bớ của chính quyền Sài Gòn lúc đó. Ngoài ra có hai bài của Nguyễn Đắc Xuân nhằm lý giải và bổ sung một số thông tin.

Phần ba “Ngôi nhà vĩnh cửu” gồm 25 bài viết rất hay của Hoàng Phủ Ngọc Tường, Đinh Cường, Trần Kiêm Đoàn, Lê Văn Ngăn, Bửu Ý, Nguyễn Đắc Xuân, Ngô Minh, Lê Viết Dũng, Phạm thị Anh Nga … Đinh Cường ghi lại hai câu thơ: “tôi muốn cầm trái tim anh lay gọi / máu thắm phục sinh trên cánh đồng”. Lê Văn Ngăn viết: “Như thể, cái chết của một con người như anh chỉ là sự tái sinh trong lòng những người còn sống, còn tiếp nhận sức mạnh và tình yêu nơi anh để bước tiếp những chặng đường đời.”

Phần bốn “Thơ Ngô Kha” gồm những bài thơ của Ngô Kha được sắp xếp theo thứ tự thời gian thành hai giai đoạn xoay quanh năm 1969, các bài thơ đều có đánh số câu để tiện cho việc nghiên cứu.

Tập sách này còn có sự đóng góp phụ bản trước tiên là tranh của hai họa sĩ Đinh Cường và Bửu Chỉ, cũng là hai người rất thân với nhà thơ, ngoài ra có các phụ bản tranh của Trịnh Công Sơn, Trịnh Cung, Rừng, Nguyên Khai.

Vai trò nổi bật trong tập sách này là của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, ba phần của tập sách đều có các bài viết của anh và đều là những bài rất hay và có ý nghĩa.

Kính thưa quý vị,

Đây là tập sách được gọi là truyền thống thứ ba mà nhóm chúng tôi thực hiện, chỉ trong một thời gian kỷ lục là trong ba tháng. Đó là các tập “Hoàng Văn Trương – Đời & thơ”, “Bửu Chỉ - Đường bay nghệ thuật & ký ức trần gian”, rồi đến tập “Ngô Kha – Hành trình thơ, hành trình dấn thân & ngôi nhà vĩnh cửu”.

Một trong những người có đóng góp lớn nhất mà vai trò mỗi ngày một quan trọng, đó là PGS.TS. Phạm thị Anh Nga, người thiết kế bìa, làm tư liệu, kết cấu cả cuốn sách với sự công phu, tỉ mỉ của người đã làm Tiến sĩ ở Pháp về. Chúng tôi muốn đề cao vai trò và sự đóng góp của chị. Không có chị, hai tập sách Bửu Chỉ và Ngô Kha không thể có diện mạo như đang có.

Ngoài ra, mục đích của cuốn sách vừa là để tưởng niệm vừa là để phát hành gây quỹ cho Học bổng Ngô Kha, dành cho trẻ em nghèo hiếu học.

Tập sách Ngô Kha gần như ngốn hết thời gian của chúng tôi ngày và đêm, vừa tuyển, mời anh chị em viết bài và huy động tài chính, “tay không bắt giặc”. Chúng tôi được sự động viên, cổ vũ, giúp đỡ rất nhiều, đặc biệt của các anh Lê Văn Thuyên, Lê Văn Ngăn, Lê Văn Lân, Nguyễn Công Thắng, Đinh Cường, Nguyễn Duy Hiền, Lê Công Cơ, Nguyễn Khoa Điềm …

Chúng tôi cũng rất cảm ơn các ông hiệu trưởng của các trường thuộc Đại Học Huế, Đại Học Đà Nẵng, đã có sự đóng góp tài chính giúp đỡ cho cuốn sách hoàn thành, đặc biệt các ông Nguyễn Thám, Trần Văn Phước, Trần Quang Tuyết, Phan Văn Hòa, Lê Viết Dũng …

Cuối cùng chúng tôi xin cảm ơn Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, đặc biệt các anh Thái Bá Lợi, Hồ Sĩ Bình, và Công ty in Thuận Phát, đặc biệt các anh Trần Công Quốc, chị Phương Thy, anh Linh đã giúp cho cuốn sách ra mắt kịp thời.

Trân trọng cảm ơn quý vị đã đến dự buổi ra mắt tập sách vì lòng trọng vọng đối với nhà thơ - nhà giáo Ngô Kha.

Nhân dịp Tết Quý Tỵ sắp đến, kính chúc quý vị một năm mới an khang, thịnh vượng, nhiều niềm vui, sức khỏe dồi dào.

TM. Nhóm thực hiện sách

Chủ biên,

Bửu Nam

Bàn thờ Ngô Kha ở ngôi nhà Thế Lại Thượng (30 năm ngày mất - 2003) 

Anh chị em Phong trào Đô thị Huế trong ngày giỗ thứ 30 của Ngô Kha ở Thế Lại Thượng (2003)

Anh chị em Phong trào SVHS Huế và Đà Nẵng trong ngày giỗ thứ 40 của Ngô Kha ở Thế Lại Thượng (2013), sau lễ ra mắt sách "Ngô Kha - Hành trình thơ, hành trình dấn thân & ngôi nhà vĩnh cửu"