Chẳng còn lỗi hẹn …

Thay nén tâm hương,

13 năm sau ngày anh Sơn lìa trần.

một

Dễ chừng đã mấy mươi năm …

Thuở ấy, tôi đang là sinh viên năm thứ nhất Đại Học Sư Phạm Huế. Thời điểm đó, buổi sinh hoạt văn nghệ tầm cỡ nhất hàng năm của trường là Đêm Sư Phạm, tương tự như ở các trường bạn là Đêm Văn Khoa, Đêm Khoa Học…

Đêm Sư Phạm, không nhớ ở BIII4 hay CIII4.

Không hiểu vì sao có một lúc tôi lại len lên đứng ở cánh gà.

Anh Sơn cũng đứng ở cánh gà, mê mải theo dõi các bài hát. Và có lúc anh quay qua bàn bạc gì đó với các anh chị đứng cạnh anh.

Tôi vẫn lẩn chìm trong bóng tối.

hai

Năm bảy sáu hay bảy bảy gì đó tôi không còn nhớ rõ, tính ra đến nay cũng đã hơn ba mươi sáu hay ba mươi bảy năm. Những năm tháng cuối thời đại học...

Chiều ngày mười tháng hai, sinh nhật bạn, từ lớp học bước ra tôi ghé các quầy sách dọc đường Lê Lợi tìm mua tuyển tập nhạc của Hội văn nghệ Bình Trị Thiên vừa xuất bản, để tặng bạn. Một người bạn khá thân, học cùng lớp, say mê hát hò và thường say sưa tập cho chúng tôi những bài hát mới.

Nhưng chỗ thì đóng cửa, chỗ thì không có cuốn ấy. Thời đó, các tiệm và quầy sách không nhiều như bây giờ.

Tôi đánh bạo đến thẳng trụ sở của Hội, cũng trên đường Lê Lợi. Dường như đó là lần đầu tôi bước chân vào đó, một ngôi nhà xinh xắn có kiến trúc Tây thật đẹp. Không một bóng người. Tần ngần một lúc, tôi tính quay trở ra thì thấp thoáng có bóng ai đó xuất hiện từ căn phòng phía sau. Trịnh Công Sơn. Không thể nhầm lẫn anh với một ai khác.

Anh bước ra, tươi cười, chào tôi, và vồn vã hỏi han. Nghe ý định của tôi, anh sốt sắng và rất vui, bảo tôi chờ một lát.

Anh vào bên trong lục lọi, rồi quay ra với tuyển tập nhạc trên tay. “Mọi người đi về mô cả rồi. May quá còn một cuốn ni trong hộp thư của anh Hải Bằng, bạn lấy tạm nhé. Mai sẽ “đền” cho anh ấy cuốn khác.” Tôi mừng rỡ cười toe, vậy là có quà kịp tặng bạn rồi.

Tôi xin gửi tiền. Anh Sơn trố mắt, rồi cười khì: “Thôi tiền bạc chi, cứ cầm về tặng bạn ấy.” Nằn nì thế nào cũng không được, anh cứ một mực lắc đầu.  

Anh hỏi: “Bạn ấy thích ca hát lắm à”. Tôi khoe ngay về người bạn thân vừa hát hay vừa hay hát của mình. Rồi dạn dĩ hơn, tôi xin anh ký tên vào tập nhạc. Anh hý hoáy ký vào đầu trang có in bài mới sáng tác của mình, một bài hát về màu xanh của cây lá, của cuộc sống và tuổi trẻ. Chữ ký của anh có kèm hình vẽ con cá. Anh giải thích: “Tuổi của mình theo tử vi phương Tây là Poissons...”. À, thì ra sinh nhật của anh cũng vào tháng hai như bạn tôi và tôi, nhưng sinh nhật chúng tôi ở giữa tháng nên vẫn còn là Verseaux còn anh sinh gần cuối tháng nên đã là Poissons.

Anh Sơn nói: “Các bạn có tổ chức gặp mặt hát hò chi không, nếu có thì rủ mình đến với cho vui nghe.”. Tôi thiệt thà: “Dạ chắc là không mô anh. Bạn em … nghèo lắm, chắc em chỉ tặng bạn ri là bạn vui lắm rồi. Gặp mặt vui chơi e là tốn kém cho bạn…”.

Tưởng câu chuyện nhỏ ấy anh Sơn không nhớ… Nhưng sau đó ít lâu, tình cờ chạm mặt anh và thầy giáo của tôi, đồng thời cũng là bạn anh, trên đường đi học về, dọc đường Lê Lợi, tôi gật đầu chào cả hai rồi … lủi mất. Tính tôi thuở đó vẫn thế, hễ thấy “người nổi tiếng” là e dè lẩn trốn… Không ngờ ít hôm sau, thầy tôi kể hôm đó anh có hỏi thầy về tôi và kể với thầy câu chuyện về tuyển tập nhạc hôm nọ.

Gần đây, nhắc lại những ngày tháng cũ tôi có kể kỷ niệm này với bạn bè. Một cô bạn tỏ vẻ tiếc: “U chao là chị dại. Biết mô đó không là khởi đầu cho một câu chuyện dễ thương, và … sau đó là một vài ca khúc, và biết mô nhân loại lại chẳng nhờ đó mà có thêm những bài ca bất hủ khác của Trịnh Công Sơn.” Tôi chỉ cười.

Không biết cuốn tuyển tập nhạc ngày xưa với chữ ký kèm hình con cá của anh Sơn giờ này ở đâu, vẫn còn đâu đó ở trần gian hay đã được hóa để theo bạn tôi về với cõi âm. Năm tám mốt, bạn tôi lâm trọng bệnh. Năm tám hai, đang học Cao học ở Hà Nội tôi nghe tin bạn qua đời. Cả thành phố Huế mộng mơ, thậm chí cả cái cõi trần bao la này cũng không níu giữ được chân bạn, với bạn tất cả cũng chỉ là nơi chốn ở trọ trần gian ngắn ngủi mà thôi.

Tôi không tin một chút chun nào về cái “U chao…” nuối tiếc kể trên của cô bạn mình. Chỉ là một câu nói đùa. Cho vui. Như chúng tôi vẫn thường nói với nhau, rằng nói đùa thì cứ mặc sức, tha hồ, bởi có ai bắt mình phải đóng thuế đâu.

Nhưng biết đâu, cũng rất có thể đó là một dịp may hiếm hoi mà tôi đã vô duyên để vuột mất. Dịp may, để có thể đến gần hơn một chút với thế giới của anh Sơn.

Thôi thì…

Như thể lỗi hẹn với cơ duyên. Và thế là nghìn trùng.

ba

Năm chín lăm, Huế rộn ràng chờ đón đêm nhạc “Một cõi đi về” của Trịnh Công Sơn. Nhiều giọng hát tiếng tăm cùng về hội tụ: Hồng Nhung, Trịnh Vĩnh Trinh, Cẩm Vân… Một sự kiện văn hóa hiếm hoi ở vùng đất vẫn rất trầm tư bình lặng thuở ấy.

Tôi và anh Nam chồng tôi mua hai vé nhưng chỗ ngồi ở tít tầng hai, khá xa sân khấu.

Một đêm nhạc tuyệt vời. Anh Trịnh Công Sơn tuyệt vời.

Xong, chúng tôi ra về. Không nghĩ gì đến việc nán lại chào anh, xin chữ ký, chụp hình lưu niệm... Chỉ ra về, dù trong lòng rất đầy, rất say. Và tờ chương trình đêm nhạc in trên giấy bìa cỡ lớn, trang nhã và đẹp, tôi vẫn còn lưu giữ qua nhiều năm tháng.

Không có gì là lỗi hẹn, đơn giản chỉ là không có cơ duyên hạnh ngộ.

Dù từ xa, chúng tôi đã nao nức. Và suốt buổi tối tưởng như vô cùng đồng cảm với tâm nguyện của anh với quê hương, với Huế. Về một không gian Trịnh Công Sơn, ở Huế.

bốn

Mùng một tháng tư năm hai nghìn lẻ một.

Đọc tin Trịnh Công Sơn mất qua email, tôi đã tự nhủ: “Ồ không. Chỉ là cá tháng tư thôi”.

Nhưng không, không phải thế. Là thật. Anh chọn cái ngày oái oăm ấy để ra đi, như thể góp phần làm nhẹ bớt cú sốc, nỗi đau, sự mất mát.

Tôi đã không đến thắp hương cho anh tại trụ sở Hội Văn học Nghệ thuật ở Huế, dù rất muốn, và dù tôi biết rằng ở đó có một bàn thờ để mọi người có thể đến nói lời tiễn biệt anh. Giá như có anh Nam ở nhà, có khi tôi sẽ theo cùng đến đó. Nhưng anh Nam đang đi công tác ở xa.

Lòng thì những muốn bứt phá, bươn ra. Nhưng hai chân lại lì lợm, níu trì.

Tôi ở nhà, tha thẩn ra vào, lơ ngơ khóc.

Lỗi hẹn thật rồi. Lỗi hẹn với chính mình, với tâm tư tâm nguyện của mình.

Mãi mãi tôi vẫn tự trách mình về điều đó. Cho dù sau đó tôi lần lượt tha từ tiệm sách về cuốn tuyển tập tình ca Trịnh Công Sơn dày cộm và rất nhiều cuốn sách về anh. Đọc đi đọc lại, nghêu ngao hát. Và buồn.

năm

Mười năm ngày mất của anh Sơn. Tôi gần như không một động thái gì…

Cảm giác ngoài lề…

Nhiều chương trình tưởng niệm TCS.

Ru tình.

Liveshow nhạc Trịnh ở Hà Nội và Sài Gòn với chủ đề Bóng núi.

Liveshow Ánh Tuyết với nhạc Trịnh Công Sơn, chủ đề Có một ngày như thế, tại Sài Gòn.

Ba đêm chủ đề Hà Nội - Huế - Sài Gòn cho sinh viên và cộng đồng người yêu nhạc Trịnh, tại Hà Nội, Huế và Thành phố Hồ Chí Minh.

Chương trình mười năm nhớ Trịnh Công Sơn gia đình phối hợp tổ chức tại Huế, Sài Gòn, Hà Nội.

Vân vân.

Chỉ chiều hai chín tháng ba, trong buổi ra mắt ba đầu sách của thầy tôi tại nhà sách Phương Nam, tôi đến, nhưng ngồi thu mình lọt thỏm giữa đám đông. Cuối buổi, tôi lặng lẽ ra về.

Anh Nam nán lại để mua sách, nhưng cuốn “Tâm tình với Trịnh Công Sơn” đã hết.

Dịp đó, nhiều hình ảnh của anh Sơn chụp chung với chị Dao Ánh được đưa lên internet kèm nhiều bài viết, trước khi cuốn sách gồm những bức thư tình của anh gửi chị được phát hành. Anh Đ.T. từ Pháp gửi email và chuyển cho tôi xem một bài có ảnh. Anh hỏi cô gái trong ảnh có phải … là tôi hay không.

Thật lạ lùng, bởi ngoài một vài nét hao hao mà gần như cô gái Huế nào cũng có, không đủ khiến cho người ta nhầm lẫn, thì giữa chúng tôi vẫn rất khác nhau. Khác về nhiều phương diện. Đặc biệt, tôi chưa bao giờ thân thiết với anh Sơn như thế.

sáu

Festival Huế hai nghìn mười hai. Tôi có mặt ở Đại Nội Huế với “giấy thông hành” dành cho nghệ sĩ, do có tham gia đọc thơ và thu tiếng, để phục vụ cho chương trình “Những chiếc gối đỏ” của Vanessa Jousseaume, thuộc tổ chức Le Lieu Dit (Pháp). Anh Nam và con trai tôi thì mua vé vào.

Ở Vườn Cơ Hạ, nhạc Trịnh Công Sơn. Tuyệt hơn rất nhiều so với tưởng tượng.

Không còn là cõi trần nữa.

Là một góc trời mơ, một góc trời thơ. Là thiên đường. Qua những giọng hát Ánh Tuyết, Đức Tuấn... Và từ một khoảnh đất thoai thoải nhô cao như ngọn đồi nhỏ, một ngọn giả sơn. Cây đa già, vầng trăng sáng, những ánh đèn chuyển màu từ tím, xanh sang lục, vàng, đỏ... Nước trong hồ tưởng chừng cũng lung linh theo ánh nến và tiếng nhạc.

 

  Vườn Cơ Hạ - Festival Huế 2012

Có cảm giác như anh Sơn đang lẩn quất đâu đó, mỉm cười. Như ngày xưa anh vẫn cứ loay quay ở cánh gà sân khấu.

bảy

Gác Trịnh năm hai nghìn mười ba, ngày một tháng tư.

Căn nhà xưa của gia đình anh Sơn, và sau đó chuyển lại cho anh Tường chị Dạ, và rồi nhiều năm cho thuê, đã được anh em văn nghệ sĩ thuê lại làm Gác Trịnh. Khai trương đúng mười hai năm sau khi anh Sơn qua đời.

“Ngôi nhà của những kẻ lang thang” thuở xưa nay đã là Gác Trịnh.

Công đầu phải kể đến là của Lê Huỳnh Lâm, Hồ Đăng Thanh Ngọc, Phạm Tấn Hầu và một số anh em khác.

Thời anh Sơn và gia đình ở nhà này, tôi chỉ có lần cùng bạn đến tìm thầy giáo (bạn tôi làm khóa luận tốt nghiệp với thầy) và tôi đứng chờ bên ngoài. Đến lúc anh chị Tường Dạ về ở đây, thì gia đình chúng tôi rất hay lui tới, vào ra đến thông thuộc từng góc nhỏ.

Đó là nơi con gái của tôi (ở nhà gọi là Si hay Sissi) được bác Tường gọi là Bê Xi.

Cửa sổ nhìn ra hành lang phía trước nhắc tôi nhớ lần cùng T.N. đến thăm anh Tường, dịp T.N. về Huế và anh Đ.T. từ xa nhờ tôi dẫn đến gặp anh Tường. Hôm đó có lúc anh Tường vừa nhìn chằm chằm vào khung cửa sổ như bị thôi miên, vừa say sưa nói về nội lực của người phụ nữ Huế.

Dịp làm hai cuốn sách về Bửu Chỉ và Ngô Kha, cũng là dịp để tôi “gặp” anh Sơn trong những câu chuyện xoay quanh căn nhà này, cùng những hoài niệm về tình bạn giữa ba người, nay đều đã quá cố.

Giờ khai mạc Gác Trịnh, một con bướm đen nâu bay vào, lượn lờ quanh các bức tranh và ảnh treo trên tường. Mọi người nhìn theo, xì xào: “Anh Sơn, anh Sơn về. Trịnh Công Sơn về.”. Cuối cùng con bướm bay đến đậu trên má Thanh Ngọc, rồi trên tay áo. Và rồi tha thẩn bay đi.

Tiếng đàn Trần Văn Phú, giọng hát Camille Huyền nhẹ nhàng thanh thoát. Ngọn nến vàng thầy tôi thắp trước di ảnh anh Sơn giữa những dòng nhạc cũng nhẹ nhàng thanh thoát. Khai trương Gác Trịnh đậm tình nghĩa, mà vẫn rất nhẹ nhàng thanh thoát.

Khai trương Gác Trịnh 2013 (Ảnh của Báo Tuổi Trẻ)

Trong sổ lưu niệm ngày khai trương Gác Trịnh, tôi đã ghi lại cái cảm giác thôi không còn lỗi hẹn nữa. Mà ấm áp, đầy tràn.

tám

Đường Trịnh Công Sơn ở Huế dọc theo đường Chi Lăng, từ cầu Gia Hội rẽ phải. Và xuôi theo bờ sông Hương nền nã.

Tháng năm hai nghìn mười ba, cùng vợ chồng anh N.C.T. từ Sài Gòn ra chơi, chúng tôi chia nhau một giây phút tưởng nhớ người nhạc sĩ thân thương.

Đường Trịnh Công Sơn, ngày 12.05.2013

Vẫn còn sót lại ở đầu đường một ít bằng lăng tím cuối mùa.

Huế  4 / 2013 – 4 / 2014

Phạm thị Anh Nga