Traduction de « Le maître et l’élève » de Guyau (Extrait)

« Modeste je vis, modeste je mourrai ; mais si je puis laisser dans vos esprits les idées vraies et généreuses, ce sera pour moi la plus douce des récompenses et la plus belle des gloires. Lorsque je ne serai plus, lorsque devenus grands, vous aurez peut-être oublié le maître de votre jeunesse, quelque chose de lui restera en vous sans que vous y songiez. Quand vous lirez, celui qui aujourd'hui vous apprend à lire sera encore à moitié avec vous ; quand vous écrirez, celui qui le premier a guidé votre main sera encore de moitié dans votre travail ; quand vous penserez à vos devoirs, à votre patrie qui attend de vous votre bonheur, votre maître aura sa part dans ces pensées généreuses qu'il vous a inspirées dès l'enfance. Non, je ne mourrai pas tout entier, car je revivrai en vous.

Enfants, votre maître vous aime, il vous aimera toujours. Que vous demande-t-il en échange ? Rien qu'un peu d'attention à ses paroles, un peu de respect pour ses leçons, et, si vous avez du cœur, un peu d'affection pour lui. »

Guyau, « Le maître et l’élève »

« Tôi sống giản dị, chết cũng sẽ giản dị ; nhưng nếu tôi có thể để lại trong tâm trí các trò những ý tưởng ngay thật và bao dung, thì với tôi đó sẽ là phần thưởng êm ái nhất và là điều vinh quang đẹp đẽ nhất. Khi thầy không còn nữa, khi các trò đã khôn lớn, có lẽ các trò sẽ quên đi người thầy thời trẻ, nhưng có điều gì đó của thầy vẫn còn lại trong các trò mà các trò không nghĩ đến. Khi các trò đọc, kẻ ngày nay dạy cho các trò đọc sẽ còn tồn tại một nửa với các trò ; khi các trò viết, người đầu tiên cầm tay các trò dạy viết sẽ còn lại một nửa trong việc các trò làm ; khi các trò nghĩ đến bổn phận của mình, đến tổ quốc của các trò đang mong chờ các trò hạnh phúc, thầy giáo của các trò sẽ có phần mình trong những ý tưởng độ lượng đó, những ý tưởng mà thầy đã gợi cho các trò ngay từ thời thơ ấu. Không, thầy không chết hoàn toàn đâu, bởi vì thầy sẽ sống lại trong các trò.

Các trò ơi, thầy của các trò yêu thương các trò, thầy sẽ yêu thương các trò mãi mãi. Đổi lại thầy đòi hỏi điều gì ? Chẳng có gì khác hơn là một chút quan tâm đến những lời thầy nói, một chút tôn trọng đối với những bài học của thầy, và nếu các trò có lòng, thì một chút mến thương dành cho thầy. »

Guyau, « Thầy và trò »

(Phạm thị Anh Nga chuyển ngữ)