« THÔNG ĐIỆP » ( Lê Bá Đảng )

Lebadang (1988)  – Message

THÔNG ĐIỆP

Tôi không phải là người vô cảm khi đến Nhật Bản để chuẩn bị cho cuộc triển lãm đầu tiên của mình. Nếu người họa sĩ hiện đại cắm rễ trong sâu thẳm các nền văn hóa Á châu, thì truyền thống nghệ thuật Nhật Bản cho phép các họa sĩ trường phái Ấn tượng (mà nghệ thuật hiện tại là hậu duệ trực tiếp) nhận thức rõ hơn về cú sốc có thể được tạo nên bởi sắc màu và sự táo bạo chủ quan ở một đường nét được thiên cảm cá nhân gạn lọc. Thành tựu này của hội họa đương đại được đặt kề bên cảm quan viễn Đông của tôi. Ký ức về thuở ấu thời ở Việt Nam đã không ngừng dẫn dắt tôi tiến hóa. Hiểu theo một nghĩa nào đó, chuyến thăm Nhật Bản của tôi là một sự về nguồn, và nó khiến tôi cảm thấy mình thuộc về châu lục mà tâm tưởng tôi chưa bao giờ rời xa ấy đến nhường nào. Chắc hẳn tôi đã rút tỉa từ nguồn gốc tôn giáo nhà Phật của mình tình yêu cuộc sống mãnh liệt và không bao giờ chối bỏ được đó, và chắc hẳn tôi mong kết nối cái móc xích là tôi trong chuỗi dây xích dài sao cho được bền chặt.

Tôi còn ghi nhớ bài học về thiền định từ thuở ấu thời mà ngọn núi, những cây lưu niên, giải ngân hà đã truyền dạy cho tôi, và nếu bầu trời tượng trưng cho khát vọng tối cao, thì một khi ta vượt lên cao hơn đỉnh những ngọn cây và nhìn về mặt đất, quang cảnh nơi con người sống trải bung ra như một bức vẽ không bao giờ gián đoạn. Người ta đã chẳng luôn nói trong tất cả các ngôn ngữ rằng con người vươn cao về mặt trí tuệ đó sao ? Không gian do đó đã là nguồn cảm hứng bất tận của tôi, cái không gian mà người ta chợt nhận ra với tâm thế gần như sợ hãi khi chiêm ngưỡng bầu trời đầy sao ; nơi sóng vang vọng giữa hai tảng đá trên bờ cũng hệt như giữa những bông hoa trong vườn hay giữa những nhân vật đang rảo bước trong sương mù. Là tiếng vọng lặp đi lặp lại cả nghìn lần, là vần gieo không ngắt quãng của thời gian vĩnh hằng mà không gian đồng hành như một khúc ca thần bí. Các bậc hiền triết và các nhà thơ vẫn luôn biết cách nhìn thế giới hữu hình từ rất cao. Họ không cần di chuyển bằng máy bay để xác nhận cách nhìn của mình, mà chỉ cần niềm tin vào vận mệnh con người và sự trường tồn tuyệt đối của tình yêu, không thế thì vũ trụ sẽ không thể tồn tại.

Tôi vô cùng xúc động khi chiêm ngưỡng một ngôi vườn Nhật Bản, là một không gian khép kín có sức gợi thật biểu trưng đến sự vô tận. Tôi tìm thấy ở đó sự khuyến khích để tôi tiếp tục công trình của mình và một chủ đề thiền định mới. Trái hẳn với những nghệ sĩ khác nhìn thấy mọi thứ ở ngay trên mặt phẳng ở vị trí trần gian của chúng, tôi nỗ lực nhìn thấy chúng từ cao trong không gian, như thể chúng và tôi cùng bị cuốn vào một vòng xoáy vũ trụ. Tôi biến không gian thành vùng đất của mình vì không thể hình dung ra không gian nếu không có tự do. Tình yêu sự tự do này chắc hẳn đã được tình yêu không gian chỉ định trong sâu thẳm nhất của tôi, bởi không thể hình dung ra cái này nếu không có cái kia. Tham vọng duy nhất của tôi sẽ là củng cố cho những ai bị công trình của tôi quyến rũ, nhu cầu về không gian và nhu cầu tự do, nghĩa là tình yêu cuộc sống. Tình yêu cuộc sống này sẽ không là gì nếu không có tình yêu không gian và không có tình yêu tự do. 

Lê Bá Đảng

 (Phạm thị Anh Nga chuyển ngữ từ nguyên bản tiếng Pháp)