« Vượt ra ngoài sự thể hiện của nét bút trần gian » ( Lê Bá Đảng )

Lebadang - AU-DELÀ DU GRAPHISME

Tôi là một người sống bằng giấc mơ về thiên đường đã mất của mình. Dù đã từng thành công đến mức nào, từng mạo hiểm đến thế nào đi nữa, cũng sẽ đến một giờ khắc anh ta tìm thấy lại chính mình trong thế giới tiềm ẩn đó, thế giới anh ta đã khám phá qua những chặng đường thời thơ ấu.

Tôi chưa bao giờ rời xa quê hương mình. Nếu thân tôi bị tách lìa khỏi quê hương, thì tâm tôi vẫn luôn gắn bó với quê nhà, và toàn bộ sự nghiệp nghệ thuật của tôi chỉ phản ánh tình yêu thương muôn mặt đó.

Những đồ vật hiện hữu chung quanh với tôi là thực tại trần trụi của cuộc sống thường nhật, nhưng khi người họa sĩ trong tôi lên tiếng, thì bao giờ cũng nhằm trải nghiệm lại không gian không rào cản nơi tôi đã lớn lên và không gian đó đã thổi vào trong tôi tình yêu sáng tạo.

Những hành trình đến với sáng tạo đó được cắm những cột mốc, những nét điểm xuyết ở mỗi cung đường có sáng tạo vụt lóe lên, và trong tác phẩm của mình tôi tìm cách thổi hồn vào những tia sáng phản chiếu các nét điểm xuyết đó, những ánh lung linh của tâm trạng ngất ngây của chính tôi. Chính quê hương thuở ấu thời là nơi tôi đã học cách khám phá và yêu sự tươi trẻ vĩnh hằng của thế giới.

Luôn luôn có cái gì khác đàng sau mỗi sự vật, luôn luôn có một thung lũng phía sau một ngọn núi, nhưng với tôi hạnh phúc đích thực là khi khám phá lại quãng không gian đã định hình nên tôi. Quãng không gian đó có thể là không gian ngăn cách tôi với một ngọn đồi hay một con sông, không gian nâng tôi lên cao hơn cả đỉnh những ngọn cây cao nhất. Trong không gian đó có thể có sự bình lặng của những nơi cư trú vĩnh hằng khi đêm sắp đến, có thể có dáng dấp quen thuộc của những người thân yêu đang rời xa hay đang trở về, giọng nói và những bước chân của những người chúng ta yêu thương và yêu thương chúng ta, những mơn trớn của làn gió thoảng qua các rặng lau, nhưng đâu đâu cũng thấp thoáng cái ánh sáng không thể nào quên được đó, ánh sáng của ngày vừa tỉnh giấc và chuẩn bị rực rỡ vào ban trưa, ánh sáng mà đêm tối gom lại như một kho báu.

Trong buổi rạng đông hay buổi hoàng hôn đó, trong cái nóng dữ dội của ngày hay làn gió dịu nhẹ của đêm, những hồ nước và những dòng sông lóng lánh như những vật thể bằng khoáng chất, bãi cát lấm tấm những cánh hoa nhấp nháy, và ở dốc núi sỏi đá lăn xuống biến thành những dòng thác lấp loáng.

Đêm tối là một chiếc hộp nhung giam nhốt sự xung động khó nhận ra của ánh sáng của tôi. Những vách ngăn màu đen bằng đá tảng khiến ánh sáng tung ngược lên, dội từ mỏm đá này sang mỏm đá kia như hòn cuội nẩy lên trên triền những ngọn sóng, ánh sáng huyền nhiệm mà tôi thử tóm bắt trong các không gian đen của mình.

Nghệ thuật đích thực luôn là thơ, là sự biểu hiện tinh tế những quang cảnh đơn sơ hay phương thức chuyển di ẩn dụ những cảm xúc sâu kín.

Điều tôi diễn đạt trong ngôn ngữ tạo hình của mình là chu kỳ muôn thuở của ánh sáng và của cuộc sống bên trong các sự vật, chung quanh các sự vật, bên trên các sự vật và vượt ra ngoài các sự vật. Vượt ra ngoài sự thể hiện của nét bút trần gian.

(Phạm thị Anh Nga chuyển ngữ từ nguyên bản tiếng Pháp)

Ghi chú : Bài này tương tự một bài cũng của họa sư Lê Bá Đảng đã được đăng tải nhiều nơi trên internet trước đây, nhưng với một số chi tiết khác. Đây là phiên bản đã được ông chỉnh sửa và chính thức in trong cuốn « AU-DELÀ DU GRAPHISME / BEYOND THE GRAPHIC » (ấn bản không ghi năm xuất bản) mà gia đình vẫn lưu giữ. Phạm thị Anh Nga chuyển ngữ lại, có tham khảo bản tiếng Anh cũng trong cuốn sách này.