«Đừng tự tin đến thế» (Quim Monzó)

Một ngày tháng chín vào lúc mười một giờ sáng, ông A, trưởng phòng nhân sự, cho gọi I. I còn đang phục vụ cho một khách hàng và ông khách này vẫn không quyết định được giữa một cái áo mưa màu đen và một cái áo mưa màu xám nên chọn mua cái nào.

Xong xuôi việc bán chác, I bước nhanh lên lầu. Như thường lệ, anh thấy O đang nói chuyện với một trong số những nhà tạo mẫu. O bảo anh đừng chạy như thế, rằng bao giờ cũng phải để cho các thủ trưởng đợi mình. I không biết trả lời ra sao; anh lầm bầm những từ chẳng ai hiểu được và tiếp tục bước lên những bậc thang. Anh không biết vì sao trưởng phòng nhân sự cho gọi anh, và vẫn như mọi khi, cứ đến lúc phải nói chuyện với một người nào trong số các thủ trưởng là dạ dày anh lại phát ra những tiếng ùng ục.

Anh gõ cửa. Từ bên trong, một giọng nói bảo anh cứ vào. I chầm chậm mở cửa và đứng ngay trước cánh cửa. Ông A ngước mắt lên từ một đống giấy tờ, mỉm cười với anh, và đưa tay chỉ cho anh chiếc ghế phô-tơi ở phía bên kia bàn làm việc của ông.

- Tôi có chuyện cần nói với anh và chuyện này chắc chắn sẽ làm anh vui lòng.

Và một cách tuyệt đối rõ ràng, dù cho môi của ông A vẫn không ngừng chuyển động, I nghe thấy cả điều này nữa: “Hắn ta sẽ hài lòng. Bao kẻ khác chịu khó nhọc cả đời để xin nâng lương, và hắn thì được nâng ngay lập tức. Bọn ngu xuẩn bao giờ cũng khéo xoay xở.” I nghe thấy rõ ràng giọng nói của trưởng phòng nhân sự, và anh không e ngại gì khi nhìn thấy cái miệng của ông ta bất động, bởi vì từ một thời gian ngắn trở lại đây, điều đó vẫn hay xảy ra với anh. Anh không lấy đó làm trọng : anh tin rằng đó là một ý ngông, như thể - trước mỗi khuôn mặt đang nhìn mình - anh miễn cưỡng chơi trò đoán xem người đối diện nghĩ gì. I không biết thật rõ việc này bắt đầu từ khi nào nhưng anh thấy dường như một vài năm về trước, khi đang trong tàu điện ngầm, anh đã cố tìm mạch suy nghĩ của khuôn mặt im lặng đang đối diện với anh. Cuối cùng, những ý nghĩ mà anh đọc trong óc của thiên hạ bao giờ cũng trùng khớp với những từ mà họ phát âm ra sau đó (trừ phi đó là thói đạo đức giả được thừa nhận về mặt xã hội). Tuy nhiên, anh vẫn chưa nhận ra rằng không phải anh là kẻ khơi mào trò chơi, mà dù cho anh có không quyết định làm như thế thì một cách không tránh khỏi được, anh vẫn nghe thấy những ý nghĩ của những người đang ở trước mắt anh. Ngay cả sáng nay, anh đã nghe một khách hàng bước vào trong tiệm và nghĩ rằng ông ta sẽ hỏi “cái quần đen trong tủ kính bên phải”. Và đúng như thế, ông khách đã hỏi “cái quần đen trong tủ kính bên phải”. Cái miệng của ông A lại mở ra.

- Tôi vui mừng báo cho anh biết xí nghiệp đã quyết định cho anh được tăng lương.

I sững sờ. Điều đó lại diễn ra lần nữa. Chẳng có dấu hiệu gì để anh có thể dự báo trước, thế mà anh đã đoán ra người ta sẽ tăng lương cho anh. Ông A nghĩ là I đứng lặng câm vì ngạc nhiên khi nghe tin người ta sẽ tăng lương cho mình, kỳ thực sự im lặng của anh bắt nguồn từ chỗ anh đã biết điều đó trước khi trưởng phòng nhân sự báo tin. “Tại sao hắn ta chẳng nói gì nhỉ? Đồ ngốc!” ông A nghĩ.

- Cảm ơn ông nhiều lắm, I nói.

- Một khi xí nghiệp đã vượt qua được những khó khăn về tài chính xảy đến hồi năm ngoái, và xét thấy lúc nào anh cũng thể hiện mối quan tâm của mình, chúng tôi cho rằng anh xứng đáng với việc được nâng lương, dù đây chỉ là mức nâng có hạn. Tôi nói có hạn bởi vì, nếu đúng là những khó khăn đã được vượt qua, thì khủng hoảng vẫn còn đó và chúng ta sẽ chỉ có thể hoàn toàn thắng lợi trong vài năm nữa, nếu như mọi người cùng đóng góp phần mình vào...

I tỏ vẻ hạnh phúc, vì anh cho rằng đó là cái vẻ người ta chờ đợi ở anh. Tính anh ít huyên thuyên và anh không biết nói gì. Anh lại cảm ơn thêm lần nữa.

- Chỉ có thế thôi, anh bạn. Xí nghiệp mong đợi nhiều ở anh. Chúng tôi hy vọng việc tăng lương này sẽ là một sự khích lệ mới đối với anh để anh càng ngày càng chăm chỉ trong công việc hàng ngày. Anh còn rất trẻ, và anh còn có thể tiến xa trong cơ ngơi này.

Bên cạnh máy cà phê tự động, I lại nhìn thấy O, lần này anh ta chỉ một mình. Trước khi họ kịp nói với nhau một lời nào, I đã đọc được như trong sương mù ý nghĩ của O: “Để xem thằng cha liếm gót này có một đồng xu nào để thảy cho mình không...”

- Cậu có một đồng xu để cho vào máy cà phê tự động không? O hỏi anh.

I đưa tay phải lên trán và nhắm mắt lại. Tất nhiên, điều đó là hoàn toàn bình thường khi một người đang ở cạnh máy cà phê tự động hỏi một đồng xu để cho vào máy. Nhưng trước đó một chút, trong văn phòng của ông A, làm sao anh có khả năng đoán được, trước khi ông ta nói điều đó với anh, rằng họ sẽ tăng lương cho anh? Và sáng nay, làm sao anh biết rằng ông khách sắp sửa hỏi chính xác là cái quần màu đen? I thấy rõ đây không phải là một trò chơi suy đoán đơn thuần. Từ năm hay sáu ngày nay là thời gian mà câu chuyện này kéo dài, làm thế nào giải thích vì sao anh chưa một lần nhầm lẫn? Những tiếng nói mờ mịt mà anh đã nghe thấy không phải là gì khác hơn tiếng vọng của ý nghĩ của những người khác, vang lên lặng lẽ trong đầu anh. Đó không phải là kết quả của trực cảm, cũng không phải kết quả của những phỏng đoán... Đó thực sự là những ý nghĩ của người khác. Làm thế nào anh có khả năng nghe được những gì người khác suy nghĩ? Phải chăng anh là một thứ quái vật? Cái năng lực lạ lùng này sẽ không thu hút nhiều phiền toái hơn là những thuận lợi đấy chứ? Không bao giờ có thể không biết những điều mà những người chung quanh mình suy nghĩ... Như một lời khẳng định lại, anh nghe O suy nghĩ: “Mình nói với hắn mà hắn thì không nghe. Mình hỏi hắn một câu và hắn không trả lời mình. Hắn chỉ trả lời các sếp. A chắc chắn lại đề nghị hắn làm thêm giờ phụ trội không công.” I ngước mắt lên.

- Cậu nói gì cơ?

- Cậu có một đồng xu để cho vào máy không?

I tìm trong túi mà không thấy đồng xu nào.

- Không, I nói.

Anh nghe điều O nghĩ: “Không ư? mình chắc chắn là hắn có đấy, nhưng hắn lại quá bủn xỉn...”

Anh sợ. Điều xảy ra với anh khi anh gặp ông khách muốn mua cái quần màu đen trong tủ kính phía bên phải đã trở nên thường xuyên. Trước khi khách hàng kịp nói họ muốn gì, thì I đã biết. Anh cũng biết tất cả những gì các bạn anh nghĩ, về anh, về những người khác, về công việc, bạn bè, những dự phóng mà họ giữ cho riêng mình và không nói ra... Anh dần dần khám phá ra cái mớ căm ghét, hiềm thù, yêu thương và hiểu lầm tồn tại giữa những con người sống quanh anh. Khi trưởng gian hàng gọi anh từ phía bên kia quầy, chỉ cần nhìn ông ta là I có thể đoán ông ta sắp yêu cầu mình điều gì. Đôi khi, trước vẻ mặt rất ngạc nhiên của trưởng gian hàng, anh đã hành động nước trước và mang đến cái áo sơ mi, tập séc hay cái hộp mà ông ta chuẩn bị nhờ anh lấy giúp.

Cũng như hầu hết mọi dịp cuối tuần, chủ nhật ấy I đi chơi với E. Nhưng lần này, sau khi xem phim và đi dạo, I đã có thể - lần đầu tiên - hành động không rụt rè và không e ngại sẽ bị chối từ, bởi anh đọc được rằng những ý nghĩ của E cũng cháy bỏng niềm ham muốn như những ý nghĩ của anh.

Anh bắt đầu sử dụng năng lực đó. Sau ngày chủ nhật trải qua với E (và những chủ nhật khác tương tự), vào một ngày thứ năm trong tháng mười, anh đã biết đọc được điều ẩn giấu đàng sau nụ cười lịch sự của một khách hàng nữ, và anh tận dụng cơ hội. Cũng như anh tận dụng tất cả mọi cơ hội đến với anh khi anh đứng sau quầy hàng.

Cuối tháng 10, anh xin được nói chuyện với trưởng gian hàng. Anh tố cáo cô thu ngân đã tìm ra một mánh khoé để không vào sổ một số lượt bán quan trọng và bỏ túi toàn bộ số tiền mà chẳng hề bị trừng phạt. Vào khoảng lễ Giáng sinh, anh báo với trưởng phòng nhân sự là trưởng gian hàng đã bán cho một trong những đối tượng cạnh tranh chính của cửa tiệm - một cửa hàng non trẻ, đang mong muốn tạo được một tên tuổi nhờ việc nhái lại phong cách của họ - những thông tin về bộ sưu tập thu đông sắp đến, cũng như về những nhà cung cấp đã chế tạo ra các loại hàng vải. Vào tháng sáu, anh trở thành trưởng gian hàng, và anh kiểm soát những người dưới quyền của mình một cách tuyệt đối hoàn hảo. Anh biết kẻ nào ghét mình, kẻ nào khinh bỉ mình, kẻ nào yêu thích mình... Anh đoán được khi nào một nhân viên bán hàng trốn tránh trách nhiệm, vào phòng vệ sinh chỉ để được nghỉ ngơi năm phút, có ý định đánh cấp một chiếc áo măng tô... Anh xếp O vào vị trí thấp nhất mà anh có thể tìm thấy, ở kho hàng dự trữ. Một chị công nhân may đã bị I đuổi việc sau một tuần giả bệnh, vừa thu dọn đồ đạc của mình vừa giải thích với O:

- Có vẻ như là ông ta đọc được trong suy nghĩ của mình.

Nhờ vào khả năng đó, anh thiết lập một hệ thống tinh vi về thưởng phạt cho phép anh vào tháng chín trở thành trưởng phòng nhân sự. Buổi sáng vào ngày anh nhận trọng trách mới, I cảm thấy đặc biệt hạnh phúc. Cuối cùng anh sẽ quen ông U, giám đốc xí nghiệp ; cho đến bây giờ, anh chỉ thoáng thấy ông ta một hai lần gì đó, từ xa. Và sau đó, anh sẽ quen biết hội đồng quản trị. Không điều gì có thể ngăn anh được nữa, một khi anh quen biết từng người một những thành viên của hội đồng, với những uy thế và những nỗi khó nhọc của riêng mỗi người, những bí mật được họ cất giấu một cách kín đáo nhất... Huống hồ ông giám đốc và hội đồng quản trị còn phải mang ơn anh về việc anh đã biết ngăn chặn kịp thời ông A, nguyên trưởng phòng nhân sự, trước khi ông ta lao vào biển thủ ngân quỹ như ông đã dự tính trước.

- Khi bổ nhiệm ông vào chức vị này, thưa ông I, tôi chỉ làm công việc tưởng thưởng về sự trung thành mà ông đã chứng tỏ đối với xí nghiệp này. Ông có thể tiến rất xa. Chỉ cần nhìn vào sự nghiệp mà ông đã tạo dựng trong xí nghiệp của chúng ta cũng đủ thấy, nhất là trong năm vừa qua.

I đang đứng trước mặt ông U. Dạ dày của anh hầu như không phát ra tiếng ùng ục. Dẫu sao anh vẫn cảm thấy ấn tượng khi đứng trước mặt cấp trên. Bằng chứng là anh đã không thể nào nghe được những ý nghĩ của U. Có thể con người này không nghĩ gì cả...

- Cảm ơn ông nhiều, thưa ông U, chẳng phải là tôi giả vờ khiêm tốn đâu, mà tôi thật lòng nghĩ rằng tôi chỉ làm bổn phận của tôi thôi, I trả lời, hài lòng vì trong những năm qua anh đã học được cách uốn lưỡi theo những kiểu nói năng như thế. Anh hình dung mình đang xoa xoa tay và nghĩ sẽ không khó khăn gì để loại bỏ kẻ ngu xuẩn đang ở trước mặt anh, và chỉ sau một vài tháng, có thể là một năm, anh sẽ ngồi vào chỗ của hắn ta, phía bên kia bàn làm việc.

- Đừng tự tin đến thế, U vừa nhìn thẳng vào mắt anh vừa nói với anh, điều đó khó hơn là ông tưởng đấy.

Nguyên bản tiếng Ca-ta-lô-nhơ (Tây Ban Nha) - Dịch từ bản tiếng Pháp của Edmond Raillard
--------------------------
Quim Monzó (sinh 1952)
Sinh tại Barcelona, Quim Monzó là tác giả truyện ngắn, truyện kể, nhưng đã kinh qua đủ loại nghề, từ việc sáng tác truyện tranh cho các báo, đến kỹ thuật xây dựng nhà cửa, trước khi dành toàn bộ thời gian cho công việc sáng tác văn chương. Thế giới của các nhân vật của ông là thế giới của sự mai mỉa, của sự hài hước cay độc, sự vô nghĩa, ở giới hạn của những điều huyễn ảo, như trong truyện ngắn “Đừng tự tin đến thế”.

Người dịch và giới thiệu : Phạm thị Anh Nga
***