Thư cảm ơn - K/g Ban Giám Đốc Bệnh viện Trường ĐH Y Dược Huế & Khoa Tai Mũi Họng

« Sổ tay Sư Phạm » - Tập san nghiên cứu Giáo dục mới, số 2 / tháng 10-1960

 Quà tặng của chị Thái Thị Ngọc Dư ...

« Vẽ chân dung Thầy » (Mai Châu)

 (Trích email)

Email ngày 04.03.2014

Tôi chưa hề làm chân dung, dịp này tôi muốn vẽ chân dung Thầy, một việc mà bạn bè cũng như học trò Thầy chưa ai làm. Tôi làm để bày tỏ lòng kính trọng quý mến một người bạn lớn dạy cùng trường mà tôi luôn xem như bậc Thầy của mình về mọi mặt, dù làm việc này đối với tôi là một thách thức lớn. Sau 1975 tôi và Thầy Bửu Đôn sống vất vả bằng nghề lao động, lúc nào có tí thì giờ rảnh rỗi rất hiếm chúng tôi thường về nhà Thầy “chơi”. Sau những buổi chơi ngắn ngủi gần Thầy như thế chúng tôi lại như được tiếp thêm năng lượng mới, vui sống và thích nghi tốt với môi trường mới, làm việc với năng suất cao hơn, nhờ thế mà con cái được học hành, gia đình thoát qua cơn túng thiếu.

Hồi đó tôi là người hết sức nhạy cảm trước tranh Đinh Cường, lại may mắn nhờ anh hướng dẫn kỹ thuật và được phép tự do sử dụng tủ sách hội họa rất đồ sộ của anh, tôi đủ tự tin và dám cả gan mò mẫm làm tranh sơn dầu, một ước mơ xa vời mà trước đó chưa bao giờ tôi dám nghĩ đến.

Thuở ban đầu tôi thường ngại ngùng trước tấm toile trắng rộng như sa mạc, Cường thường nhắc tôi hãy cầm pinceau lên thì mới có tranh. Tôi đã làm như thế, và đã có những bức đầu tay. Tôi kể lại những điều này để khoe Thầy về một biến cố mới rất dễ thương trong đời tôi. Thầy chia vui với tôi nhưng không quên gợi cho tôi một vài suy nghĩ.

(Còn tiếp)

Email ngày 05.03.2014

Thầy nói đừng vội vàng, thức ăn vật chất tiêu hóa tốt trở thành dưỡng chất nuôi mình, thức ăn tinh thần (tư liệu) cũng phải tiêu hóa thật tốt để trở thành dưỡng chất mang đậm nét riêng của mình, không chỉ để nuôi mình mà còn cống hiến cho người.

Có lúc tôi hỏi đùa nếu là họa sĩ Thầy sẽ vẽ cái gì. Đó là một câu hỏi hết sức đơn giản nhưng thuộc vào loại khó, thế mà Thầy đã trả lời ngay rằng bức đầu tay sẽ vẽ một người ngồi thoải mái dưới đất. Tôi và Đôn biết ngay Thầy muốn nói trèo cao rất nguy hiểm. Bức thứ hai sẽ vẽ một con cá (chắc là cá chuồn có cánh) luôn thích bay lên khỏi mặt biển nhưng rồi cũng rơi xuống nước mà thôi…

Câu hỏi vào loại khó nhất mà tôi đặt ra là Thầy nghĩ gì về các trường phái thì Thầy bảo hãy mở lòng  mình ra, trong đó có chứa tất cả mọi thứ, dù phong cảnh, chân dung (như chân dung Anh Nga qua nỗi lòng của Đinh Cường) hay khỏa thân, v.v. …, hãy chép lại từng thứ một trong đó mà anh khoái theo cách của anh thì anh sẽ có những tác phẩm tuyệt vời nhất, đó là trường phái của tôi.

Những trao đổi bất chợt hồn nhiên và thực dụng như thế làm chúng tôi thích gần Thầy, và vì thế mà khi viết nhưng dòng này thì nhớ Thầy rất nhiều. Những lời dặn dò đó của Thầy nuôi tôi lớn lên trong ước mơ sẽ có những bức tranh vừa ý, nhưng tôi tuy đã là một cụ già tám mươi mà lại hình như đang ở trong tình hình “trở về tuổi thơ” nên có thừa hăng say theo kiểu đi xe đạp tuột dốc mà cục gôm phanh bị mòn, do đó nhiều khi vì hấp tấp sơ ý bỏ quên không thực hiện được trọn vẹn những lưu ý của Thầy.

Tôi đang mở lòng ra để làm một chân dung Thầy (theo trường phái của Thầy?) như là một cách tưởng nhớ dễ thương nhất, nhưng hình như bộ nhớ làm nên ký ức của tôi có vấn đề nên xin Anh Nga hãy cứu tôi bằng cách gửi liền cho tôi qua email một số ảnh chân dung tiêu biểu của Thầy để làm tư liệu, và tôi hứa sẽ thận trọng trong việc tiêu hóa thật tốt khi sử dụng chúng.

Xin cám ơn Anh Nga thật nhiều.

Mai Châu

Email ngày 09.05.2014

Vì là trưởng họ nên lâu ni quá bận về vụ làm thẻ đỏ cho đất nhà thờ trên đó hiện có người ở, cho đến chừ mới tạm ổn. Bắt đầu làm chân dung Thầy, ảnh tư liệu cái thì trẻ quá, cái thì già quá, hình ảnh Thầy qua bộ nhớ rục rệu của tuổi 80 thì lại không còn được trung thực nữa, nhưng may cách của mình cốt ghi lại thần thái và tính cách của nhân vật là chính, nên chắc mọi thách thức rồi cũng sẽ vượt qua.

Khoảng chừng mươi ngày nữa là xong. Chất liệu sơn dầu rất lâu khô. Acrylic thì chóng khô nhưng có những hạn chế của nó. 

MC

Email ngày 10.05.2014

Nga à, gửi thêm 2 ảnh làm cho mình có thêm một niềm vui vì ngoài việc cung cấp tư liệu thì còn là một hỗ trợ tinh thần rất quý, mình thường xem mọi việc trong đời như một trò chơi lớn của Hướng đạo, nên ai được tham dự là rất vui ở chỗ làm răng để vượt qua những khó khăn khi chơi.

Đêm qua bà xã đi Saigon nên mình có quyền thức vọc màu chơi cho đã và xem như bức tranh gần xong. Phần mềm trong đầu mới khó còn phần cứng thể hiện thì thuộc về kỹ thuật nên nhanh.

Không ngờ lại được xem ảnh Đính hôn của anh Nam, nụ cười chú rể nói lên nhiều điều (?), cô dâu gầy đầy chất dâu Huế, ai chụp được bức ảnh quá tuyệt vời, mình phục lăn đó.

Cả đời gần chết đến nơi mà ngoài việc làm mấy bài luận thời học trò nhớ không lầm hình như rất ít điểm ra, rất hiếm khi phải cầm đến cây bút, chừ mà bắt viết thì mình cũng làm với điều kiện là phải chấm chính tả, chấm ngữ pháp, quẹt bớt những phần thừa vô duyên giùm.

MC

Email ngày 28.05.2014

Tranh chân dung Thầy đã xong, chắc chiều sẽ mang lên tặng Ông Bà.

MC

Họa sĩ Mai Châu (Mai Quang Châu) với bức chân dung Thầy Phạm Kiêm Âu mới hoàn thành (05/2014)

Email ngày 30.06.2014

Bức chân dung Thầy được Anh Nga cho là “rất quý” và một số người xem không chê là may mà lại còn khen, thế mà hôm đem lên nhà mình cũng run vì thiếu tự tin, không hiểu ý Nga thế nào. Thường thì họa sĩ bậc thầy họ chú trọng tính cách nhân vật, còn ngoại hình là thứ yếu vì họ không nhắm đến việc vẽ tranh thờ, họ không muốn chọc cho con cháu nhìn vào đó thì chảy nước mắt. Còn mình không thích vẽ xong rồi lại phải ghi chú tên nhân vật kẻo sợ người xem không biết là ai. Thế nên cách làm chân dung Thầy của mình là vừa chú trọng đến tính cách vừa chú trọng ngoại hình...

MC

(AnhNga nhặt nhạnh)
*

Tác giả và AnhNga, dịp khai trương triễn lãm tranh "Ước mơ xanh" của họa sĩ Mai Châu (Liễu Quán - Huế, 27.04.2013)

Bùi Thị Thư Trì và thầy Phạm Kiêm Âu

BẢN CÂU HỎI DÀNH CHO CÁC HỌC SINH CŨ CỦA THẦY PHẠM KIÊM ÂU

Trong khuôn khổ một công trình nghiên cứu về trường học thời Pháp thuộc và những giai đoạn tiếp theo, và về ảnh hưởng của nó đối với những người đã từng là nữ sinh trong các trường học Việt Nam những thời kỳ đó, Nhóm Chủ trì Công trình (bao gồm một số giảng viên Đại Học Pháp và Việt Nam) đã đề nghị Phạm thị Anh Nga (con gái của Thầy Phạm Kiêm Âu, hiện là giảng viên trường Đại Học Ngoại Ngữ, Đại Học Huế) cùng tham gia và viết một chân dung về Thầy.

Bản câu hỏi này được gửi đến các Chị, nhằm giúp cho Anh Nga tiếp cận được với hình ảnh Thầy Phạm Kiêm Âu theo cách nhìn và trong ký ức các chị đã từng là học trò của Thầy.

Mong Chị vui lòng giúp Anh Nga thực hiện công việc này [*]. Các câu trả lời xin gởi về:

  - dưới dạng file: địa chỉ email buupham@dng.vnn.vn và pham-thi-an@voila.fr

  - hoặc dưới dạng giấy (đánh máy hoặc viết tay): địa chỉ nhà, Phạm thị Anh Nga, 317 / 3 Điện Biên Phủ, Huế (Việt Nam)

Anh Nga xin vô cùng cảm ơn Chị.

Một số thông tin riêng về Chị

Họ tên của Chị: BÙI THỊ THƯ TRÌ

Tuổi hiện nay:   53

(nếu thấy có điều gì không tiện, Chị có thể không ghi họ tên, tuổi của mình)

Chị đã học với Thầy Phạm Kiêm Âu:

    - tại trường ...ĐỒNG KHÁNH- HUẾ

    - lớp ..12C1......................... hoặc từ lớp   ................. đến lớp   ...................

    - năm .........................         hoặc từ năm ................. đến năm ...................

    - (các) môn học:       X□ Pháp văn               □ Toán                        □ Lý Hoá         □ ......................

Nghề nghiệp của Chị:

    - từ năm ......... đến năm ......... : ...................................................  tại: ........................................

    - từ năm ......... đến năm ......... : ...................................................  tại: ........................................

    - từ năm ......... đến năm ......... : ...................................................  tại: ........................................

    - ....................................................................................................................................................

    - hiện nay:    Ở NHÀ

1. Theo Chị, Thầy Phạm Kiêm Âu là một người thầy như thế nào ?

(xin Chị điền vào các ô dưới đây 3 từ mà theo Chị là thể hiện đúng nhất hình ảnh của Thầy):

1a - Bình dị

2a - Vui tính

3a - Tận tâm

Xin Chị giải thích vì sao Chị chọn những từ đó :

1b - Thầy lúc nào cũng ăn mặc chỉnh tề, đúng mực

2b -Trong giờ Thầy thỉnh thoảng có những trận cười vì cách Thầy diễn tả tính cách của các nhân vật trong bài hoặc những đặc điểm của các học sinh trong lớp

3b – Giáo án của Thầy được soạn rất kỹ lưởng. Cách Thầy dạy rất hiệu quả để tiếp thu

2. Điều gì là ấn tượng nhất đối với Chị trong các giờ học với Thầy ?

Tuy tuổi tác cách xa rất nhiều với học sinh nhưng Thầy lúc nào cũng làm cho mọi người trong lớp có cảm giác gần gủi như cha dạy cho con học, thành thử giờ học của Thầy rất thoải mái, thích thú.  Tôi đã rất thích những lúc Thầy giảng về Eugénie Grandet của Balzac, về Cosette, về Fantine trong Les Misérables. Cách diễn tả của Thầy đầy ấn tượng làm tôi cứ nhớ mãi.

3. Trong thời gian học với Thầy, ngoài những giờ học ở lớp, Chị có dịp tiếp xúc thêm với Thầy không?

                                               □ Có                           x□ Không

Nếu có, những dịp đó là do :

□ Chị chủ động tiếp xúc với gia đình Thầy

□ Gia đình Chị là chỗ quen biết với Thầy

□ (trường hợp khác, xin ghi rõ là gì) ...........................................................

4. Chị có biết ít nhiều về gia đình của Thầy không?

                                               x□ Có                         □ Không

Nếu có, xin Chị kể sơ lược những gì Chị biết, trong thời gian Chị còn học với Thầy và khi đã hết học với Thầy.

Hồi đó tuy biết Thầy là bạn với Ba Má tôi nhưng vì nhỏ tuổi nên tôi chẳng để ý lắm. Những người con của Thầy tôi cũng chỉ biết mặt vài người nhưng không quen là Chị Anh Nga, Anh Thư, Anh Tuấn và Anh Phương

5. Xin Chị thuật lại vài kỷ niệm đáng nhớ về Thầy, thời còn đi học với Thầy (trong lớp, bên ngoài...) cũng như về sau.

Thời gian học với Thầy, vì là một học sinh rụt rè, ít nói, nên ngoài giờ học tôi không có tiếp xúc nào khác với Thầy, nhưng không vì thế mà không có cảm giác gần gủi. Như đã nói, vì Thầy và Ba tôi là chỗ quen biết nên khi học Thầy, tôi có cảm giác như học với Ba của mình vậy, rất là thoải mái. Còn một điều mà tôi vẫn còn nhớ với đầy thương cảm mỗi khi nghĩ đến Thầy, là cái gọng mắt kiếng của Thầy. Hình như lúc đó mới giải phóng xong, gia đình ai cũng gặp khó khăn, tôi nhớ có lúc Thầy lên lớp với cặp mắt kiếng bị gãy một bên và Thầy đã lấy dây thun để nối lại. Hình ảnh đó cứ đọng mãi trong tôi và tôi vẫn thường suy nghĩ sao hồi đó cả đám học sinh mà chẳng đứa nào để tâm đến cái gọng mắt kiếng của Thầy. Chỉ cần mỗi đứa góp một ít tiền là có thể mua tặng Thầy một gọng mắt mới hơn, vậy mà chúng tôi quá vô tâm, chẳng ai nghĩ đến để làm một chút việc cỏn con đó cho người Thầy giáo già của mình vui lòng cả, ôi tuổi trẻ!

6. Trong việc dạy học hay trong tiếp xúc với học trò, Thầy có điều gì khiến Chị không hài lòng, buồn, giận, bất bình ... hay không ?

                                               □ Có                           x□ Không

Nếu có, xin Chị nói rõ.

..................................................................................................................................................................

7. Thầy có những nguyên tắc riêng, kỷ luật riêng đối với học trò và lớp học. Chị có nhận xét gì về những điều đó ?

..................................................................................................................................................................

8. Khi đã hết học với Thầy, Chị có tiếp tục liên lạc với Thầy không?

            □ Rất thường xuyên      □ Thường xuyên        □ Thỉnh thoảng                        x□ Không bao giờ

Nếu có liên lạc, thì đó là những dịp:

□ Chị về thăm hay đến thăm Thầy            □ Học sinh cũ tổ chức gặp mặt với Thầy

□ Thầy đến thăm Chị                               □ Thư từ qua lại giữa thầy trò cũ

□ (Trường hợp khác, xin ghi rõ) ..

............................................................................................

9. Trường hợp Thầy có viết thư cho Chị, thì trong thư Thầy, Chị có nhận thấy những gì là tâm đắc của Thầy, những gì Thầy mong muốn truyền lại cho các học trò cũ ?

..................................................................................................................................................................

10. Chị có biết gì về những hoạt động yêu nước thời chống Pháp của Thầy, trước khi Thầy về dạy học ở Huế hay không ?

□ Có                                       x□ Không

Nếu có, xin kể những gì Chị biết.

..................................................................................................................................................................

11. Thầy có bao giờ kể gì về thời gian Thầy tham gia chống Pháp ở Nam bộ hay không ?

                                               □ Có                           □ Không

Nếu có, thì vào những dịp nào, xin Chị xác định rõ.

Hình như có, không nhớ rõ lắm

12. Khi gặp lại các bạn cũ, các Chị thường nhắc đến và nhớ đến điều gì nhất về Thầy?

..................................................................................................................................................................

13. Khi Thầy qua đời (năm 1994), Chị có được tin ngay hay không ? Cảm giác của Chị khi nghe tin đó ra sao ?

Hồi đó vừa học ra trường là tôi theo chồng vào Nam. Đáng tiếc là thời gian Thầy mất, tôi đang ở xa Huế nên không hề có một chút tin tức về Thầy Cô, bạn bè. Tôi vẫn thầm tiếc nếu thời gian đó tôi vẫn còn liên lạc được với bạn bè thì tôi cũng đã có thể có tin tức về Thầy và khi Thầy mất ít nhất tôi cũng đã có thể gởi đến một vòng hoa để phúng điếu Thầy . Tin Thầy mất, dù biết muộn màng nhưng tôi cũng buồn vì nghĩ những người thuộc thế hệ của Thầy và Ba tôi lần lượt không còn nữa và thấy tiếc cho những học sinh sau này không có cơ hội được học một trong những người thầy có trình độ học vấn cao, nhiều kinh nghiệm và hết sức yêu nghề.

14. Theo Chị, ngoài những kiến thức liên quan đến các môn Thầy dạy, Thầy có truyền đạt thêm cho Chị và các bạn những bài học nào khác về cuộc đời không ?

..................................................................................................................................................................

15. Chị có nghĩ rằng nếu mình là nam giới, Thầy sẽ quan tâm hơn và đánh giá Chị tốt hơn hay không ? Thầy có bao giờ đề cập đến những vấn đề liên quan đến “nam giới” và “nữ giới” không?

Không

16. Theo Chị, các Thầy Cô dạy cùng thời với Thầy có giống Thầy không, hay khác với Thầy?

..................................................................................................................................................................

17. Theo Chị, đối với nền giáo dục của nước nhà Thầy có phần đóng góp nào đáng được ghi nhận không ? Có điều gì của Thầy có thể được xem là giá trị cuộc sống để làm gương cho các thế hệ sau không ?

..................................................................................................................................................................

18. Chị còn điều gì khác muốn nói về Thầy không ? Giả định rằng bây giờ Chị có thể “gặp” và “nói chuyện” với Thầy, Chị sẽ nói với Thầy những gì ?

..................................................................................................................................................................

19. Chị có đồng ý cho chúng tôi gặp trực tiếp để trao đổi thêm vài điều về Thầy hay không ?

                                               x□ Đồng ý                               □ Không đồng ý

Xin chân thành cảm ơn Chị đã chia sẻ ý kiến và những kỷ niệm về Thầy Phạm Kiêm Âu.

(Phạm thị Anh Nga)

---

[*] Nếu các hàng để trống không đủ chỗ để trả lời, Chị có thể kéo dài hoặc sắp xếp thế nào cho thuận tiện.